Op zoek naar duurzaam financieel evenwicht voor uw gemeente?

Geen inzicht zonder inzicht geen overzicht en geen uitzicht.

In de publicatie komt de accountantsorganisatie tot een aantal conclusies en aanbevelingen die wij van harte onderschrijven, te weten:

• Nooit stonden gemeenten voor grotere uitdagingen als vandaag de dag. Niet alleen de overgehevelde taken vanuit het sociaal domein, maar ook alle verantwoordelijkheden en werkzaamheden rondom thema’s als klimaat, duurzaamheid, woningmarkt en de coronacrisis zorgen voor een overvolle agenda. Met alle financiële uitdagingen van dien.
• Steeds meer gemeenten worstelen met hun financiën en steeds meer gemeenten staan in het rood. Dit jaar dreigen vier van de vijf gemeenten met een tekort op de begroting te moeten werken, waar dit er in 2019 nog ‘slechts’ twee op de drie waren.
• Een gezonde financiële positie en een structureel, reëel evenwicht in de begroting is belangrijk voor succesvolle organisaties. Een toenemend aantal gemeenten zit krap bij kas en de beïnvloedbare begrotingsruimte neemt steeds verder af.
• In welke rol de overheid ook acteert, een goed bedrijfsmatig fundament en een professionele organisatie zijn cruciale randvoorwaarden. Dit stelt hoge eisen aan de organisatie en de sturing hierop. Het creëren van publieke waarde vraagt om een bedrijfsmatige aanpak.

Twee parallelle werkelijkheden te integreren

Gemeenten werken met publieke middelen, waarvan de besteding kritisch wordt beoordeeld. Daarom is het noodzakelijk dat ze hun financiële huishouding goed op orde hebben. Dat geldt ook voor het integraal financieel risicomanagement, dat bij gemeenten vaak versnipperd en ‘ad hoc’ is georganiseerd.

De ervaringen die afgelopen vijf jaar zijn opgedaan met de vertaling van de verplichtingen in het Besluit begroting en verantwoording (BBV) voor het opnemen financiële kengetallen en een meerjarige balansprognose, hebben geleid tot een toenemend besef van de noodzaak voor integraal financieel risicomanagement.

Het is, vinden wij, de hoogste tijd voor het integreren van twee parallelle werkelijkheden bij gemeenten: de ‘werkelijkheid van de baten en lasten’ en de ‘werkelijkheid van de kasstromen’. Kasstromen vormen de basis van ieder bedrijf of organisatie, ook voor gemeenten. De echte reden dat een bedrijf of organisatie op langere termijn blijft bestaan, is dat de inkomsten minimaal voldoende zijn om de uitgaven te kunnen betalen. Daarin ligt tegelijk de sleutel tot het realiseren van een op langere termijn structureel sluitende begroting. Een kwalitatief goede, actueel gehouden liquiditeitsprognose blijkt in de praktijk een uitstekende thermometer en ‘early warning system’ voor het realiseren van een duurzaam financieel evenwicht en daarmee structureel houdbare gemeentefinanciën¹.

De financiële positie is geen doel op zich

Het centraal stellen van een sluitende begroting en de voortdurende focus op baten en lasten leidt de aandacht af van de andere kant van dezelfde munt: de kasstromen. Niet alle baten zijn inkomsten en niet alle lasten zijn uitgaven. Welbeschouwd leiden inkomsten tot baten en uitgaven tot lasten, en niet andersom. Dat geeft een wezenlijk ander perspectief op de financiële positie van gemeenten.
Afgelopen september is door de Commissie BBV een zeer relevante belangrijke aanvullende notitie gepubliceerd: Meerjarig Financieel inzicht voor de raad (De samenhang tussen beleid en kengetallen – Hoe krijg je inzicht in de financiële positie en de financiële ruimte?). Daarin staat onder andere:

• Kengetallen alleen zeggen nog niet veel: het gaat enerzijds om de onderlinge relatie tussen kengetallen (en andere variabelen) en anderzijds om de ontwikkeling in de tijd die de kengetallen laten zien. De interpretatie van de kengetallen in relatie tot de financiële positie is geen objectieve wetenschap, maar een zaak van duiding van de cijfers in de lokale context door het college en de gemeente(raad).
• De financiële positie speelt een belangrijke rol om een goede en integrale afweging te kunnen maken over de te varen koers op de korte, maar vooral op de (middel)lange termijn. De financiële positie is geen doel op zich en moet altijd bezien worden in het licht van de totale maatschappelijke opgave.

Bron: Notitie Meerjarig Financieel inzicht voor de raad, Commissie BBV, september 2020

Onze beschouwing

Er is geen verschil tussen de informatie die de gemeenteraad nodig heeft om echt inzicht te krijgen in de ontwikkeling van de integrale financiële positie van een gemeente, en de informatie die het college van B&W en de ambtelijke organisatie nodig heeft om tot een analyse voor het realiseren van voor het realiseren van duurzaam financieel evenwicht en daarmee structureel houdbare gemeentefinanciën te komen.

Een integrale analyse van de ontwikkeling van de financiële positie is voor veel gemeenten een nog te ontdekken en te ontginnen terrein. Gemeenten kunnen gelukkig leren van de ervaringen in andere (semi)publieke sectoren met vergelijkbare financiële uitdagingen (zoals woningcorporaties en zorginstellingen).

Afgelopen jaren hebben we een groeiend aantal gemeenten hierover geadviseerd. Een integrale analyse van de ontwikkeling van de financiële positie waarbij alle relevante elementen in onderlinge samenhang betrokken zal leiden tot beter inzicht in de mogelijke ontwikkeling van de eigen financiële toekomst. En daarmee tot betere kwaliteit van de besluitvorming.

Wilt u meer weten? Neem dan contact op met Hans Visser via +31 35 692 89 89.

Interesse in andere artikelen over de financiële positie van gemeenten? > Klik hier.

1 Zie bijdrage aan de nieuwsbrief van Juni 2017: ‘Structureel houdbare gemeentefinanciën – de tijd is rijp voor integratie van twee parallelle werkelijkheden tot één nieuwe realiteit’.